De Weihnachts- of Kerstgans van onze Oosterburen

In Nederland hebben we niet echt een vast hoofdgerecht voor Kerst. We serveren veel Rollade en er bestaat zo iets als een kerstkalkoen. Die is wellicht of beter waarschijnlijk, overgewaaid uit Engeland. De kalkoen is als hoofdgerecht al populair sinds de 16de eeuw. Al zag men hem eerst aan voor een grote parelhoen uit Calcutta, India. Het dankt er ook zijn naam aan. De oorspronkelijke naam calicut-hoen werd door de eeuwen heen ingekort en gestroomlijnd tot kalkoen.

Weihnachtsgans of Kerstgans

Bij onze Oosterburen verkiezen ze gans boven kalkoen met Kerstmis. Ook een grote vogel, die de vele monden aan de kersttafel voedt. Traditioneel was de gans verbonden met Sankt Martinusdag, dat op 11 November, valt. Later schoof het langzaam maar zeker door naar het Kerstmaal. Net als bij de kerstkalkoen vult men de gans. Met een mengsel van appels, kastanjes, gedroogde pruimen en uien. Het gevogelte kruidt men met marjolein en het minder bekende bijvoet. Aan dat laatste alsemachtige kruid worden niet alleen tal van geneeskundige krachten toe geschreven, het zou ook de duivel verdrijven. Men serveert de gans met zuur- of rodekool, knobbels en de braadjus.

Ontstaansgeschiedenis

Over de reden dat gans zo populair is in Duitsland met de feestdagen zijn de meningen verdeeld. Ze zijn zeker niet eenduidig. Zo is wit de kleur van puurheid en onschuld. Bovendien staan ganzen al sinds de oudheid bekendheid om hun waakzaamheid, en zouden het kind Gods zo helpen beschermen. Ook zouden watervogels, net als vis toegestaan zijn in de toentertijd in zwang zijnde interpretatie van de regels voor Lent, de vastentijd.

De meest aannemelijk of minst vergezochte verklaring voor de kerstgans komt verrassend genoeg uit Engeland. In 1588 zat Queen Elisabeth I net een gans te verorberen toen haar het bericht bereikte dat haar vloot de Spaanse Armada had verslagen. Ze zou ter plekken gans tot gezegend Christelijk gerecht hebben benoemd. Nog net biet heilig. Puur bijgeloof uiteraard, maar haar invloed was zo groot, dat het gebruik ook tot op het continent doordrong. Opvallend genoeg verkiezen de Britten inmiddels kalkoen als hoofdgerecht, maar de conservatieve Duitsers hielden vast aan gans. Die Kalkoen heet in Duitsland trouwens ‘Truthahn’. Dus ik begrijp het wel.